‘Ik twijfel, dus ik besta’ is volgens onze filosofiedocent een betere vertaling van Descartes ideeën dan zijn gevleugelde uitspraak ‘ik denk, dus ik besta’. Met mijn bestaan zit het dus wel goed. Twijfelen is zo ongeveer mijn tweede natuur. Ondanks deze herkenning, of misschien wel dankzij, want van dat getwijfel wordt mijn leven natuurlijk niet echt makkelijker, word ik van Descartes niet echt blij.

Geef mij maar Spinoza. Eindelijk een filosoof  die holistischer naar het leven kijkt dan alle voorgangers in onze eerdere lessen. Ik vond de aandacht voor al die ‘ikken’ toch wat egocentrisch worden. Alsof wij, de mens, en dan elk mensje in het bijzonder, het middelpunt van het bestaan zijn.

Bij Spinoza wordt ons wereldbeeld gelukkig weer een beetje opgerekt. Hij ziet ons (en dan bedoelt hij niet alleen ons mensen) meer verbonden en gelijkwaardig met elkaar. In zijn filosofie is een boom niet minder dan een koe en die koe weer niet minder dan een mens. We zijn gelijkwaardig en met elkaar verbonden door natuurwetten. Op deze natuurwetten hebben we geen invloed. In dat opzicht zijn wij als mens dus niet zo vrij als we denken en is onze omgeving niet maakbaar.

Zo kunnen we botoxen wat we willen. Feit blijft dat ons lichaam aan veroudering onderhevig is en dat we tenslotte zullen overgaan in andere elementen. Dat geldt voor alles; de boom, de koe, de kei én de mens. In zijn ogen zijn we pas vrij als we die natuurwetten leren begrijpen en doorgronden. Niet om ze te veranderen, maar om ze te accepteren en er ons voordeel mee te doen. Door onze rimpels trendy en hip te maken bijvoorbeeld.

Zo denk ik dat de huidige klimaatverandering ook samenhangt met die natuurwetten. En dat onze discussie dus niet zo zeer moet gaan over wel of niet maatregelen nemen om die verandering tegen te gaan. Dat heeft immers geen zin. Ik zie onze uitdaging op een ander terrein. Want wordt het niet tijd dat we onszelf (de mens), á la Spinoza, net zo belangrijk gaan vinden als alle andere elementen op deze aarde, in ons heelal? Net zo belangrijk als die boom, die koe en die omgeving om ons heen?  Zodat we met waardering voor die elementen kunnen leven, kunnen werken, kunnen investeren en politiek kunnen bedrijven? Op wereldniveau, op landsniveau, op organisatieniveau en rondom onze buurt?

Immers alles wat we doen heeft gevolgen en consequenties voor anderen, voor onze omgeving, voor generaties na ons. En daar mogen we best wat vaker bij stilstaan of misschien wel als uitgangspunt nemen voor ons handelen.

Dit doet mij denken aan onze schooldirecteur. Hij wilde het lerarentekort ‘bovenschools’ oplossen. Zijn redenatie; ‘elke leerkracht die ik in de loop van een jaar van een andere school afsnoep, laat daar weer een gat achter. Dat is verplaatsen van het probleem in plaats van het probleem oplossen.’ Bedenk eens hoe ons leven eruit zou zien als we dit principe wat vaker zouden toepassen. Het zou in ieder geval het aantal problemen wat opgelost moet worden behoorlijk verkleinen.

Overigens zit er bij het doorgronden van Spinoza voor mij ook nog wel een lastig dingetje. Want in zijn ogen zou de tijdgeest van dit moment vast ook in lijn zijn met één of meerdere van die natuurwetten. Dus waar maak ik me druk om! Ahhh…….

genieten van de elementen